Krystian Kamiński

Krystian Kamiński, b. poseł na Sejm

17 września w Rijadzie Arabia Saudyjska i Pakistan podpisały układ o charakterze wszechstronnego sojuszu. „Porozumienie stanowi, że każda agresja na którykolwiek z tych krajów będzie traktowana jako agresja na oba” – ogłosili Saudyjczycy. „To kompleksowe porozumienie obronne, obejmujące wszelkie środki militarne” – dodał anonimowy urzędnik cytowany przez Reutersa.
To ukoronowanie kilkudziesięciu lat partnerstwa Islamabadu i Rijadu, zapoczątkowanego pod koniec lat 60. XX wieku. Wtedy świat arabski, a szerzej muzułmański, był zszokowany izraelskim blitzkriegiem podczas wojny sześciodniowej. To ona zgruchotała marzenia Abdela Nasera, zamieniając je w koszmar okupacji, która trwa do dziś. Okupacji Zachodniego Brzegu Jordanu, Wzgórz Golan i – okresowo – Synaju oraz Strefy Gazy.

Podpisanie i ogłoszenie pełnego sojuszu z Pakistanem ma niemałe znaczenie dla Saudów. W ciągu ponad ćwierćwiecza, reagując na nabycie broni atomowej przez swojego arcywroga – Indie, Pakistańczycy skonstruowali własną, demonstrując posiadanie takiej broni masowego rażenia poprzez dwie próby przeprowadzone w 1998 r. Tym samym rekompensując sobie mniejszy potencjał sił konwencjonalnych, których efekt odstraszania został w dodatku nadszarpnięty przez przegraną w 1971 r. w wojnie z bengalskim powstaniem, co doprowadziło do powstania niepodległego Bangladeszu. Rebelia zwyciężyła dzięki interwencji sił zbrojnych Indii. Przypomnę więc sformułowanie, że sojusz dopuszcza użycie „wszelkich środków militarnych” posiadanych przez jego strony. Pakistan według szacunków posiada ponad sto głowic atomowych, które mogą być przenoszone przez samoloty i pociski rakietowe. Posiada pociski krótkiego i średniego zasięgu, które mogą być użyte jako broń jądrowa.

Warto zaznaczyć, że według wielu danych, w tym pakistańskich, Izrael uczestniczył w próbach sabotowania pakistańskiego programu atomowego (tajemnicze ataki na kooperantów – producentów technologii podwójnego zastosowania), a nawet komunikował się z Indiami w kwestii przeprowadzenia operacji powietrznej zniszczenia infrastruktury programu w latach 80 i 90 XX wieku. Takie informacje krążyły w pakistańskiej infosferze. Zarazem według wielokrotnych wystąpień amerykańskich analityków i władz to Chińska Republika Ludowa był kluczowym partnerem pakistańskiego programu atomowego, dostarczycielem materiału rozszczepialnego i elementów technologii.

W swojej doktrynie Pakistan ma zawartą zasadę, iż może użyć broni masowego rażenia jako pierwszy, zanim ktokolwiek użyje konwencjonalnych lub niekonwencjonalnych przeciwko niemu.

Arabia Saudyjska powstała faktycznie jako klanowa monarchia absolutna rodziny Saudów pod protekcją Wielkiej Brytanii, która pomogła im wyprzeć z Półwyspu Arabskiego Haszymitów. W 1945 r. w rolę protektora wszedł następca Zjednoczonego Królestwa w roli globalnego mocarstwa morskiego – USA. Układ był prosty – Arabia Saudyjska zapewnia dostawy swojej łatwo dostępnej, lekkiej ropy naftowej na światowe rynki w porozumieniu z USA. W zamian za to Amerykanie rozciągają nad Królestwem swój parasol militarny, który ma chronić dynastę nie tylko przed zagrożeniami zewnętrznych, ale i wewnętrznymi.

Ten układ zmieniał się stopniowo. W 1973 r. Saudowie przyłączyli się do naftowego embarga państw arabskich na Izrael i jego sojuszników, co wpędziło Stany Zjednoczone na lata w kryzys gospodarczy. Równowaga sił się zmieniała. Naftowa bonanza dwóch pierwszych dekad XXI wieku dostarczyła Arabii Saudyjskiej znaczących zasobów. Zarówno państwowe, jak i prywatne saudyjskie fundusze stały się poważnym graczem na światowych rynkach. Jak poważnym przekonaliśmy się w zeszłym roku, gdy groźba wycofania kapitału i poszukania innych form jego lokowania ze strony Saudyjczyków powstrzymała państwa europejskie przed poważniejszym naruszeniem zamrożonych rosyjskich aktywów. Saudyjczycy traktowali to bowiem niczym użycie bomby atomowej w światowych relacjach finansowych, które uruchomiłoby praktykę potencjalnie groźną również dla ich kapitału.

Relacje amerykańsko-saudyjskie ochłodziły się za rządów Joe Bidena. Ten negatywnie zareagował na zabójstwo Dżamala Chaszukdżiego, dokonane w 2018 r. przez saudyjskich agentów w konsulacie królestwa. Słabnięcie nurtu wahabickiego wpływało również na malejącą atrakcyjność amerykańskiego protektoratu. Także Bractwo Muzułmańskie jest dziś najsłabsze od dekad. Rządzący w praktyce w Rijadzie następca tronu Muhammed ibn Salman musi raczej zastanawiać się jak radzić sobie z oczekiwaniami liberalizacyjnymi.

O postępujące emancypacji Arabii Saudyjskiej wobec protektoratu USA zaświadczyło jej pojednanie z Iranem z 2023 r., do którego doszło w Pekinie dzięki chińskiej mediacji. Pakistan jest od dawna bardzo bliskim partnerem ChRL. Jego terytorium i porty mają duże znaczenie dla chińskiego projektu „Pasa i szlaku”, czyli komunikacyjnego spinania eurazjatyckiej „Wielkiej Wyspy” i szukania wyjścia na oceany poza duszącym Chiny łańcuchem wyspiarskich państw i Korei Południowej, sojuszników USA, odcinających akweny Morza Południowochińskiego i Wschodniochińskiego od otwartego światowego oceanu. Stąd trwający od 2015 r. projekt Chińsko-Pakistańskiego Korytarza Gospodarczego, w ramach którego Chińczycy budują lub modernizują pakistańskie drogi, koleje, rurociągi, sieci energetyczne, z portem w Gwadarze, który ma być klejnotem w koronie Korytarza, choć ten powstaje wolniej niż planowano w Pekinie. Chiny pozostają też źródłem uzbrojenia dla pakistańskich sił zbrojnych. Fakt zestrzelenia przez wyprodukowane w Chinach pakistańskie J-10 co najmniej jednego indyjskiego Rafale w czasie majowej eskalacji zbrojnej podkreślił znaczenie tego partnerstwa.

Z drugiej strony Saudowie nadal pozostają czołowymi klientami amerykańskiego przemysłu zbrojeniowego. Zawarli w tym roku umowę na zakup amerykańskiego uzbrojenia na sumę 142 mld dol., oraz zainwestowania w USA łącznie 600 mld dol. Jednak relacje te zakłóca inny amerykański sojusznik, któremu Stany Zjednoczone, zwłaszcza pod władzą Donalda Trumpa przyznają pierwszeństwo, wyższość. Jednak wojna Benjamina Netanjahu w Strefie Gazy, mająca ludobójczy charakter, mogąca spowodować masową migrację mieszkańców palestyńskiej eksklawy oddaliła ad calendas Graecas perspektywę normalizacji stosunków Arabii Saudyjskiej z Izraelem, jednego z naczelnych celów polityki Trumpa.

Tymczasem 9 września doszło do wydarzenia, które – moim zdaniem – jeszcze bardziej podważy relacje między Saudami a Amerykanami. Izraelczycy zbombardowali stolicę Kataru, Dohę, celując w przywódców politycznych Hamasu (przeżyli – zginął funkcjonariusz katarskich służb bezpieczeństwa). Ci zebrali się tam, by kontynuować negocjacje nad amerykańskimi propozycjami rozejmowymi. Mediatorem, na życzenie Amerykanów, był właśnie Katar. Amerykanie mieli po cichu godzić się z tym, że emirat ten gości Biuro Polityczne Hamasu.

Tymczasem ten jeszcze bliższy arabski partner USA został zaatakowany. Atak ten pokazał, że Waszyngton nie chce lub nie jest w stanie powstrzymać agresywnych działań Izraela wobec swoich partnerów w świecie arabskim, co zostanie odebrane w nim jako wiarołomstwo. Wykoleja się jeden z podstawowych elementów wielkiej strategii Donalda Trumpa. W pierwszej kadencji doprowadził do normalizacji stosunków Izraela z Emiratami, Bahrajnem, Sudanem i Marokiem. Po Egipcie były to kolejne kroki na rzecz proamerykańskiego układu mającego stabilizować Bliski Wschód na tyle, by umożliwić uwolnienie z niego amerykańskich zasobów potrzebnych do konfrontacji z Chinami w Azji Wschodniej.

Sojusz z Pakistanem to nie tylko przeciwwaga dla USA. To także dodatkowe zabezpieczenie w relacjach z Iranem. Ten ostatni ma obecnie stosunkowo dobre relacje z Islamabadem, jednak nie brakowało w nich okresów chłodnych, gdy to właśnie Pakistańczycy wspierali beludżyjskich, sunnickich dżihadystów podważających system Republiki Islamskiej. Jak łatwo o pogorszenie pokazała wymiana salw rakietowych między dwoma sąsiadami w styczniu zeszłego roku, choć była ona wymierzona w beludżyjskich bojowników w obu krajach.

Sojusz z Pakistanem jest kolejnym krokiem Saudów na rzecz dywersyfikacji swojej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa i może przyczynić się do murszenia pozycji USA na Półwyspie arabskim.

Krystian Kamiński

Donald Trump, rozmawiając z dziennikarzami na pokładzie swojego prezydenckiego samolotu, odniósł się do działalności Elona Muska i jego zespołu ds. wydajności rządu. Prezydent USA zasugerował, że audyt DOGE nie ogranicza się jedynie do kontroli wydatków publicznych przez administrację rządową i agencje.

„Przyglądamy się nawet obligacjom” — powiedział Trump – „Może być problem — czytaliście o tym, z obligacjami i to może być ciekawy problem”. Dodał: „Może być tak, że wiele z tych rzeczy się nie liczy. Innymi słowy, że część rzeczy, które znajdujemy, jest bardzo oszukańcza, dlatego może mamy mniej długu, niż myśleliśmy”. Jak to ma w zwyczaju, Trump trywialnymi słowy wyraził dążenie o rewolucyjnym charakterze, które, jeśli będzie realizowane, wstrząśnie samymi podstawami systemu międzynarodowego i sposobu funkcjonowania USA w nich, wstrząśnie globalnymi i amerykańskimi finansami.

Uwagi Trumpa postrzegam jako szukanie pretekstów i uzasadnień dla zaprzestania obsługi zadłużenia publicznego USA. Raczej wycinkowego. Jak podejrzewam nowy prezydent Stanów Zjednoczonych chciałby w jakiś sposób ograniczyć zobowiązania wobec czołowego, supermocarstwowego rywala… który zarazem jest jednym z głównych zagranicznym wierzycielem amerykańskiego skarbu. Chińczycy są drugimi wierzycielami zagranicznymi USA, po Japonii.

Moje podejrzenia związane są z tym, że Trump wysuwał takie pomysły jeszcze w 2016 r. Wówczas uznawane to było w Polsce za kompletne wariactwo. W tymże roku, w takich kategoriach opisał te postulaty, uważany latami za eksperta-amerykanistę, Grzegorz Kostrzewa-Zorbas, przy tym dyplomata i urzędnik Ministerstwa Obrony Narodowej u zarania III RP. Głośno ostrzegał on przed Trumpem mającym zrujnować wiarygodność USA, jako przywódcy wolnego świata i centrum globalnej gospodarki. Kostrzewa-Zorbas pisał takie rzeczy na łamach „wSieci”, wówczas sceptycznych wobec Trumpa z pozycji starorepublikańsko-reaganowskich, a dziś fetujących nowego prezydenta USA niczym nowego sprawiedliwego imperatora, który powinien zrobić porządek w Polsce.

Stany Zjednoczone mają obecnie 36,2 bilionów dolarów długu publicznego, według amerykańskiego Departamentu Skarbu, co stanowi ponad 120 proc. Produktu Krajowego Brutto. Amerykanie od dawna konsumują i zadłużają się ponad stan, a w skrócie rzecz ujmując, mogą tak robić, bo korzystają z regaliów przybranych w XX wieku, jakimi były właśnie przywileje emisji globalnego środka rozliczeniowego i pokrywanych nim i tylko nim papierów dłużnych (odkąd Richard Nixon ogłosił w 1971 r. faktyczną rezygnację z parytetu złota). Pokryciem dolara była, jak napisałem w październiku: „Naga siła obudowana została dyplomacją, kontrolą kluczowych międzynarodowych instytucji finansowych, ale też soft power, włączając popkulturę. Wszystko to wytwarzało nie tylko relację przewagi ale też wiarygodności amerykańskich i szerzej zachodnich rynków i instytucji finansowych, ich instrumentów. Tak przez dekady ludzie, firmy, państwa całego świata, nawet polityczni wrogowie USA, nauczyły się wierzyć, że są to najlepsze rynki, instytucje i instrumenty dla ich wolnego kapitału”.

Dziś naga siła wyraźnie jest już niedostateczna dla utrzymania globalnej hegemonii USA. Dowodem na to jest według mnie fakt, że Rosja w ogóle rozpoczęła regularną wojnę w Europie i jak na razie zdaje się zmierzać do „pewnego rodzaju zwycięstwa”. Kontrola nad instytucjami finansowymi takimi jak Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, czy funkcjonowanie Wall Street, jako czołowej giełdy, również nie gwarantuje już hegemonii. Chiny wytwarzają alternatywne centrum obiegu kapitału kapitalizmu i co ważne centrum kapitalizmu produkcyjnego. Dlatego zresztą sankcje nałożone na Rosję okazały się dla niej umiarkowania dotkliwe.

Za juanem, stoją większe siły wytwórcze i znacznie większa fizyczna masa towarowa znajdująca niezaspokojony popyt na całym świecie. Donald Trump zdaje się postrzegać potęgę gospodarczo-finansową w podobnych kategoriach, zauważając, że nie może o niej stanowić elektroniczne kasyno kreowania giełdowych derywatów, biliony generowane z show-biznesu, czy szerzej, jakże promowana w latach 90 przez zachodnich teoretyków końca historii „gospodarka usług”. Stąd ta gotowość Trumpa do zainicjowania polityki protekcjonistycznej, która przecież nawet jeśli miałaby być prowadzona konsekwentnie i prowadzić do jakiejś formy reindustrializacji USA, wywoła w początkowym etapie transformacji szok w gospodarce i społeczeństwie amerykańskim, od dawna uzależnionych od importu.

W końcu administracja Trumpa uznała najwyraźniej, że i trzeci filar hegemonii USA – kulturowy soft power, nie jest już użyteczny w polityce jaką chcą prowadzić, dla nowej pozycji, jaką chcieliby, aby zajęła ich państwo. Po pierwsze wyraźna jest niechęć do hiperliberalnej kulturowo, progresywistycznej treści tej soft power, którą Trump, przecież nieszczególny konserwatysta, uznał za niszczącą dla stabilności społeczno-politycznej i etosu niezbędnego dla rozwoju gospodarczo-technologicznego. W dodatku – wiem, to nie do wyobrażenia dla sporej części Polaków – dla wielu mieszkańców świata USA, po latach „światowego przywództwa”, straciły nawet pozory twarzy dobrego wuja Sama. Szczególnie na Globalnym Południu.

Stąd bezprecedensowe uderzenie nowej administracji w publiczne mechanizmy amerykańskiej soft power z USAID na czele. Audyt jaki ekipa Muska prowadzi w tej agencji potwierdza, że wszystkie tezy o ingerencjach informacyjnych, dywersji ideologicznej, zdalnej inżynierii społecznej, dekonstrukcji kulturowej, stymulowaniu „kolorowych rewolucji” wysuwane przez przeciwników Waszyngtonu są, z grubsza, prawdziwe. Stany Zjednoczone właśnie w ten sposób osłabiały swoich rywali i utwierdzały swoje wpływy w państwach podporządkowujących się. Swoistym symbolem jest, że Musk właśnie wziął na celownik Radio Wolna Europa – przez wielu Polaków wręcz czczone z naiwną wiarą, że jego misja ograniczała się tylko do podważania wpływów radzieckich i polskich komunistów, że zamiast nich rozgłośnia nie wsączała wpływów, idei, interesów innego ośrodka.

Dlaczego zatem to narzędzie, niewątpliwie w określonych czasach skuteczne, jest dziś odkładane do lamusa? Można przypuszczać, że Trump i jego współpracownicy nie są idiotami i jeśli odkładają taki doskonalony przez dekady i za grube sumy mechanizm, to najwyraźniej uznają, że w ich nowej agendzie politycznej, w nowym sposobie funkcjonowania USA w świecie będzie on mało użyteczny.

Wszystko to potwierdza to, co podkreślam od dłuższego czasu. Trump uważa, że hegemonia USA jest już nie do utrzymania. Hegemonia wymaga projekcji siły i innych środków wpływu na całym globie, bo wymaga ona proklamowania uniwersalnych idei, kodyfikacji ich w prawo międzynarodowe, które znaczy tyle, ile egzekwująca jego wykonywanie siła. Przy tym hegemonia wymaga, choć już tylko do pewnego stopnia, by samemu przestrzegać przynajmniej oficjalnie owego „ładu opartego na zasadach”. Tymczasem światowy wolny handel, jako jedna z podstawowych zasad i struktur owego ładu, okazał się w dłuższej perspektywy destrukcyjny dla samego USA.

Dlatego uważam, że polityka Trumpa będzie przybierać kierunek rewolucyjny. Dlatego uważam, że uznał on już świat za wielobiegunowy, a USA jako jednego z wielu, nawet jeśli pierwszorzędnego, uczestnika koncertu mocarstw. Dlatego w końcu uważam, że logika ta może go prowadzić do ograniczania amerykańskich zobowiązań i sił w Europie, aż do radykalnie offshore balancingu, równoważenia z daleka ładu europejskiego kreowanego przez najpotężniejszych aktorów europejskich, tak jak wiekami zachowywała się wobec kontynentu Wielka Brytania.

Nietrudno zauważyć, że przy obecnej polityce, wręcz mentalności polskich elit, istnienie swoje i swojego państwa opierających bez reszty na gwarancjach USA, już wkrótce możemy się znaleźć z ręką w geopolitycznym nocniku. Głębokim i śmierdzącym nocniku. Im ciągle wydaje się, że wykupują „polisę bezpieczeństwa”, jak to wyraził jeden z członków rządu, zamawiając na łapu capu produkty amerykańskich potentatów przemysłu zbrojeniowego… byle więcej, byle drożej. I to w czasie, gdy ze strony zaplecza Trumpa właśnie wybrzmiewają refleksje, iż wojna na Ukrainie wskazuje na przemianę pola walki, na którym dotychczasowe arcydrogie i skomplikowane „białe słonie” produkowane przez dotychczasowych czempionów amerykańskiej zbrojeniówki tracą efektywność uzasadniającą ich kosztowność.

Albo się opamiętamy, albo czeka nas ciężki los. Historia Europy pokazuje, że przez całą epokę, utrzymanie równowagi sił na kontynencie nie zależało od istnienia państwa polskiego.

Krystian Kamiński

A więc reset. Administracja Donalda Trumpa jest nastawiona na reset z Rosją, normalizację relacji z nią. Mało tego, są przesłanki by sądzić, że Trump traktuje Moskwę jako konstruktywnego partnera.

Sformułowanie o resecie wybrzmiało całkiem dosłownie z ust specjalnego wysłannika USA do spraw Ukrainy i Rosji Keitha Kellogga. „W podejściu prezydenta Trumpa do tej wojny istnieje również szersza strategia, która opiera się na uświadomieniu sobie, że Stany Zjednoczone muszą zresetować stosunki z Rosją” – powiedział generał w stanie spoczynku, którego nasi ukrainofile przedstawiali jako tego, który miałby promować zdecydowanie antyrosyjską linię polityki Waszyngtony w duchu archeo-reaganowskim. Poniekąd tak postrzegany był również w Moskwie, a niewłączenie go do zespołu inicjującego rozmowy z Rosjanami w Rijadzie można było odczytywać jakie wyjście naprzeciw ich oczekiwaniom.

Kellogg w czwartkowym wystąpieniu na forum Council on Foreign Relations podkreślił przy tym to o czym piszę tu od dawna. Nowe podejście to nie jest radosna twórczość, improwizacja nowego prezydenta USA, tylko reakcja wymuszona przez zmieniające się uwarunkowania – „Dalsza izolacja i brak zaangażowania w rozmowy z Rosją w czasie trwania wojny na Ukrainie nie są już wykonalną ani zrównoważoną strategią”.

Te uwarunkowania są w perspektywie znacznie szersze niż sytuacja i interesy Ukrainy. Kellogg otwarcia przyznał, że celem Waszyngtonu jest “rozbicie tej osi, którą obecnie obserwujemy, która ma charakter globalny i która stanowi realne zagrożenie dla Stanów Zjednoczonych Ameryki”. Amerykanie rozumieją to, co nie dociera do sporej części Polaków – USA nie mają już sił do bycia hegemonem i muszą balansować. Nie mogą dopuścić do konsolidacji partnerstwa chińsko-rosyjskiego, wspieranego przez atomową KRLD i prawie atomowy Iran, oraz zdobywającego silne punkty zaczepienia i wpływy na kontynentalnej Azji i całym Globalnym Południu za pośrednictwem BRICS i Szanghajskiej Organizacji Współpracy.

Kellogg dość ostro wypowiadał się o Ukrainie i podkreślił, że stanowisko USA w konflikcie tej pierwszej z Rosją, nie jest stanowiskiem ukraińskiego sojusznika. Waszyngton chce przyjąć rolę „obiektywnego rozjemcy”. Przy czym Kellogg powołał się na osobę prezydenta Theodore’a Roosevelta. To bardzo znaczące odniesienie. Prezydent ten (nie mylić z F. D. Rooseveltem z czasów drugiej wojny światowej) to polityk, który otwarcie wyrażał odejście od izolacjonizmu oraz liberalnego misjonizmu w polityce zagranicznej podkreślając, czasem w brutalny sposób, realistyczny paradygmat myślenia o stosunkach międzynarodowych. Roosevelt jest, wśród amerykańskich prezydentów, chyba najbardziej jaskrawym przykładem takiego podejścia obok Williama McKinley’a… na którego powołał się w swoim przemówieniu inauguracyjnym Donald Trump.

Postać T. Roosevelta jest też w wypowiedzi Kellogga o tyle ważna, że prezydent ten otrzymał pokojową nagrodę Nobla za mediowanie zakończenia wojny rosyjsko-japońskiej w 1905 r. USA, rozpatrywane wcześniej szeroko jako sympatyk sprawy japońskiej, zachowały jednak neutralność i doprowadziły na konferencji do podpisania dość kompromisowego, szczególnie w porównaniu do japońskich zwycięstw militarnych, traktatu pokojowego w Portsmouth, co było podaniem ręki Rosji. Anglosasi podali wówczas Rosji rękę w imię równowagi sił i w Azji Wschodniej, i w Europie.

Proxy war

Postawę administracji Trumpa wobec wojny na Ukrainie równie otwarcie przedstawiono w drugim znaczącym wystąpieniu z ostatnich dni. W środowym wywiadzie dla Fox News, którego spisana wersja opublikowana została na stronie internetowej Departamentu Stanu, szef amerykańskiej dyplomacji zdekonstruował z kolei całą narrację, jaką na Ukrainie i Zachodnie rozwijano na temat wojny.

“Od początku było jasne, że prezydent Trump postrzega to jako przedłużający się, patowy konflikt. I szczerze mówiąc, to wojna zastępcza między mocarstwami nuklearnymi – Stanami Zjednoczonymi, pomagającymi Ukrainie, a Rosją – i musi się zakończyć.” – powiedział Marco Rubio. Waga tego stwierdzenia polega na przyznaniu racji perspektywie Rosji. Rosjanie wszystkie swoje działania wobec Ukrainy, nie tylko od 2022 r., ale w zasadzie od początku rządów Władimira Putina, uzasadniają właśnie tym, iż nie mogą pogodzić się z włączeniem Ukrainy w skład bloku zachodniego, bo to oznacza radykalną degradację ich wpływów, pozycji, znaczenia na scenie międzynarodowej.

„Plan Ukraińców do tej pory i ich sojuszników na Kapitolu i ludzi, z którymi rozmawia pan w innych krajach, polega na tym, aby po prostu dawać im tyle, ile potrzebują, tak długo, jak będzie to konieczne. To nie jest strategia” – powiedział Rubio, wyrażając przy tym przekonanie, że Rosja, mimo potknięć, jest na drodze do militarnego zwycięstwa – „Po stronie rosyjskiej, oczywiście, na początku tego konfliktu mieli problemy. Są większym krajem. Poczynili pewne postępy. Jednak Rosjanie też nie uciekną.”

Rubio ma oczywiście rację. W polityce ukraińskiej od „pomarańczowej rewolucji” w 2004 r. pojawił się trend dołączenia do bloku zachodniego. Dekada, która po niej nastąpiła była dekadą wewnętrznej rywalizacji i równowagi dwóch obozów ukraińskich – spoglądającego bardziej w kierunku Zachodu i spoglądającego bardziej w kierunku Rosji, choć obozy te były elastyczne i w obu silna była tendencja do balansowania w roli bufora, w imię utrzymywania Ukrainy jako konfederacji oligarchicznych interesów.

Gdy Janukowycz odmówił w 2013 r. podpisania umowy stowarzyszeniowej z UE, a więc wykonanie kroku w jedną ze stron, ukraiński obóz prozachodni wywrócił stolik, dokonując ulicznej rewolucji. Jedna część oligarchii i społeczeństwa ukraińskiego obaliła, z poziomu ulicy, władzę wybraną przez drugą część oligarchii i społeczeństwa. Było to podniesienie rywalizacji na nowy poziom, ale przecież taki wybór jaki zrobiła wówczas część Ukraińców dokonywał się w ramach warunków kształtowanych przez politykę ówczesnego bloku zachodniego (dziś dekonstruowanego przez Trumpa), który stworzył tym Ukraińcom niejasną perspektywę pełnego dołączenia do tegoż bloku i wsparł ten obóz ukraiński politycznie, dyplomatycznie, finansowo i propagandowo. Rosja zareagowała przenosząc rywalizację na poziom eskalacji militarnej, znajdując zresztą na Ukrainie, co w Polsce nie przechodzi przez gardło prawie nikomu, swoich zwolenników – bo zarysowany wcześniej podział ukraińskiego społeczeństwa miał wymiar terytorialny.

W efekcie obóz prozachodni, utwierdzając swoją dominację w ukraińskim społeczeństwie, zarazem stał się satelitą bloku zachodniego bez pola manewru. Skończył w sytuacji całkowicie zależnej marchii tego bloku… który właśnie trzeszczy w szwach i którego lider dokonuje całkowitego przewartościowania swojej polityki zagranicznej.

Szersza gra

Wołodymyr Zełenski dobrze to wie, dlatego już podkulił ogon oświadczają, inaczej niż w czasie sporu w Białym Domu, że też bardzo chce szybkich negocjacji pokojowych. Tylko po to, by dowiedzieć się od Trumpa, że umowa o eksploatacji ukraińskich surowców naturalnych i infrastruktury zostanie teraz „pogłębiona”, co może oznaczać zmianę jej zapisów na jeszcze bardziej korzystne dla Amerykanów, od tych jakie były zawarte w projekcie, który prezydent Ukrainy miał podpisać 28 lutego, a zamiast czego wybrał retoryczny pojedynek z Trumpem i jego wiceprezydentem.

Wypowiedź Rubio, poza gaszeniem emocjonalnych narracji rozpowszechnionych przez Ukrainę w zachodnich społeczeństwach, jest zdecydowaną deklaracją – wojna na Ukrainie to nasza gra i od teraz będziemy ją rozgrywać inaczej. Teraz Zełenski będzie musiał udowadniać władzom USA, że Ukraina jest dla nich więcej warta niż Rosja. Żadnej innej opcji nie ma. Europa, ze swoimi bombastycznymi zapowiedziami polityczno-wojskowymi na ten moment wiarygodną opcją nie jest i nawet, gdyby brać te zapowiedzi za dobrą monetę (a nie biorę), jeszcze przez lata taką opcją nie będzie.

O tym jak cenna, w skali globalnej, jest dla Waszyngtonu Rosja, świadczą też informację o woli Amerykanów wykorzystania ich jako mediatora w rozmowach z Iranem. Nie trzeba chyba wyjaśnić, że Trump udowodnił już w przeszłości dobitnie, że teatr bliskowschodni i pozycja Izraela na nim, jest dla niego ważniejsza niż Europa Wschodnia.

Wnioski? Władze USA w przemyślany i systematyczny sposób dążą do porozumienia z Rosją. Biorąc pod uwagę ostatnie sygnały w nowej administracji o potrzebie nowego układu w sprawie broni atomowej oraz bardzo stanowcze stanowisko Moskwy wskazującego na propozycje nowego ładu w całej Europie Środkowowschodniej ze schyłku 2021 r. jako punkt wyjścia, można przypuszczać, że Amerykanie będą negocjować z Rosją szerszy zakres kwestii niż tylko Ukraina.

W Polsce oczywiście wszyscy uspokajają się wypowiedziami Trumpa, że jest „bardzo zaangażowany na rzecz Polski”. Nie odpowiedział on jednak wprost na pytanie, czy utrzyma siły wojskowe w Polsce. Problem jest taki, że sformułowanie o zaangażowaniu padło podczas awantury z Zełenskim i łatwo odebrać je jako retoryczną figurę, mającą przeciwstawić postawę pokornej Polski hardości ukraińskiego prezydenta. Jak na razie ze strony administracji Trumpa brak konkretów w kwestii relacji bezpieczeństwa z naszym państwem. Przy tym ciekawe, że nie zwraca się u nas uwagi, że w tej samej rozmowie dziennikarz Marek Wałkuski zapytał prezydent USA o kraje bałtyckie. Trump, inaczej niż w przypadku Polski wyraźnie zawiesił głos, zastanawiając się co powiedzieć po czym stwierdził „to jest nie łatwe otoczenia dla nich… będziemy zaangażowani”, po czym padły sugestie o konieczności większego zaangażowania europejskich członków NATO, bo to ich „obowiązki”.

Jak to brzmi w obliczu poleceń sekretarza obrony Pete Hegsetha o redukcji amerykańskich wydatków na obronę corocznie o 8 proc. przez kolejne pięć lat i rozpisujących te redukcje właśnie na Europę?

Szpagat PiS

Zastanawia mnie beztroska obozu Prawa i Sprawiedliwości. Z jaką, w obliczu priorytetu nowych władz USA na porozumienie z Moskwą, jego politycy rozciągają się w coraz bardziej karkołomnym szpagacie utrzymując zarazem posuniętą do serwilizmu postawę pełnej ufności w działania Donalda Trumpa, i radykalnie antyrosyjską retorykę. Na ile śledzę wypowiedzi jego przedstawicieli, to dzielą się one na dwa rodzaje. Jedni twierdzą, że Trump prowadzi wyrafinowaną grę, by zwieść i pokonać Rosję. Drudzy, że Trump może i chce resetu, ale wobec nieustępliwości Rosji, radykalnie zwróci się przeciw niej, gdy dozna zawodu.

Tylko ta druga kalkulacja zdaje się mieć jakiekolwiek podstawy. Biorąc pod uwagę silne przywiązanie Trumpa do określonych założeń i charakter tych założeń politycznych, zawód ten może być odłożony w czasie. W moim przekonaniu jednak Trump konsekwentnie stawia na wizję globalnego koncertu mocarstw i depriorytetyzuje Europę, gdzie prawdziwych mocarstw nie ma, co może wyznaczać zakres dopuszczanych przez niego ustępstw wobec Moskwy szerzej niż w czasach resetu Baracka Obamy. W modelu koncertu mocarstw Trump może oczekiwać do Rosji nie radykalnego zerwania z Chinami i przyłączenia się do amerykańskiej polityki wobec niej, ale tylko zdystansowania, lawirowania, uwzględniania, czy nawet tylko neutralności wobec najważniejszych amerykańskich postulatów i interesów. Przykładem wspomniana już kwestia irańska. Deideologizacja amerykańskiej polityki zagranicznej ma być dodatkowym argumentem.

W takich warunkach majaczenia na horyzoncie co najmniej okresowego porozumienia amerykańsko-rosyjskiego polska elita polityczna, ale też szerzej opiniotwórcza, medialna musi zdecydowanie przemyśleć swoje zachowania. Należy wyciszyć konfrontacyjną retorykę i gesty wobec Rosji. Przepracować intelektualnie kwestię jej wpływów w strefie poradzieckiej.

Regionalne porozumienia z państwami skandynawskimi i bałtyckimi nie zrównoważą ewentualnego porozumienia amerykańsko-rosyjskiego, a zobowiązania wobec trzech republik bałtyckich mogą wciągnąć nas w bagno wojny, która bez bezpośredniego i masowego zaangażowania Amerykanów jest nie do wygrania. Nawet z nimi jest trudna do wygrania. Ważna jest postawa Francji i Niemiec. Tylko czy wierzymy, że te państwa i społeczeństwa pogrążone w kryzysach politycznym, ekonomiczno-finansowym, a nade wszystko kulturowo-społecznym oraz swoimi tradycjami kooperacji z Rosją będą aktywnymi i liczącymi się graczami w Europie Wschodniej, prowadzącymi politykę tak jak tego chcą nasze jastrzębie? Wierzymy w Emmanuela Macrona, Friedricha Merza i ich zaplecze?

▶️ Wspieraj Sławomira Mentzena ◀️

Trasa Mentzen2025. Lista miejscowości, które w najbliższym czasie odwiedzi Sławomir Mentzen znajduje się na stronie: https://www.facebook.com/slawomirmentzen/events oraz na stronie Menzten2025.pl.